2024 u konfirmua nga Shërbimi i Ndryshimeve Klimatike të Kopernikus (C3S) si viti më i ngrohtë i regjistruar ndonjëherë në nivel global. Ky vit shënoi një moment historik, pasi për herë të parë temperatura mesatare globale kaloi pragun prej 1.5°C mbi nivelet para-industriale. Sipas IGJEO, në vendin tonë, temperatura mesatare për muajin gusht ishte 7°C më e lartë se zakonisht, ndër më të lartat në rajonin e Mesdheut.
2024 është viti i parë kalendarik që ka arritur më shumë se 1.5°C mbi nivelin para-industrial. Secili prej 10 viteve të fundit (2015–2024) ishte një nga 10 vitet më të ngrohta të regjistruara. Gjithashtu 2024 u regjistrua edhe si viti më i ngrohtë në Evropë, me një temperaturë mesatare prej 10.69°C, 1.47°C mbi mesataren për periudhën e referencës 1991-2020 dhe 0.28°C më e ngrohtë se rekordi i mëparshëm i vendosur në 2020.
Pranvera dhe vera ishin më të ngrohtat e regjistruara për Evropën, me temperaturën mesatare për muajt mars-maj 1.50°C më të larta se mesatarja sezonale e periudhës 1991-2020 dhe temperaturën mesatare për verën (qershor-gusht) 1.54°C mbi mesataren sezonale të periudhës 1991-2020.
Çdo muaj nga janari deri në qershor 2024 ka qenë më i ngrohtë se i njëjti muaj në çdo vit të mëparshëm të regjistruar. Në Shqipëri, katër muajt e parë të vitit, janari, shkurti, marsi dhe prilli u karakterizuan nga temperatura mbi normalen, përkatësisht +1.8°C, +5.3°C, +3.1°C dhe +3.2°C.
Në vendin tonë, stinët e dimrit në vitet e fundit, siç paraqitet grafikisht dhe nga të dhënat e anomalive të temperaturave mesatare të ajrit, si edhe të temperaturave maksimale dhe minimale, dëshmojnë se kanë qenë relativisht më të ngrohta krahasuar me shumë vite më parë, konkretisht kundrejt periudhës mesatare shumëvjeçare 1961-1990. Mesatarisht, kjo stinë (muajt dhjetor 2023, janar dhe shkurt) ka shfaqur një anomali prej +1.4°C, ku shmangiet më të mëdha janë regjistruar në vlerat e temperaturave maksimale të ajrit me +2.2°C, ndërsa vlerat minimale kanë devijuar me vetëm +0.7°C.
Viti 2024 solli temperatura rekord në mbarë botën, ku pothuajse çdo muaj nga korriku deri në dhjetor, me përjashtim të gushtit, u shënua si periudha e dytë më e ngrohtë e regjistruar ndonjëherë, duke u renditur vetëm pas temperaturave ekstreme të vitit 2023. Shqipëria nuk mbeti jashtë këtij trendi global, duke shënuar temperatura dukshëm më të larta se mesatarja historike. Veçanërisht domethënës ishte muaji qershor, i cili shënoi muajin e dymbëdhjetë radhazi ku temperatura mesatare globale e ajrit në sipërfaqe i tejkaloi me të paktën 1.5°C nivelet para-industriale.
Një moment historik u shënua më 22 korrik 2024, kur temperatura mesatare ditore globale arriti nivelin rekord prej 17.16°C. Viti 2024 u karakterizua jo vetëm nga temperaturat ekstremisht të larta, por edhe nga nivelet rekord të avullit të ujit në atmosferë duke tejkaluar të gjitha pritshmëritë, me rreth 5% më e lartë se mesatarja e periudhës 1991-2020 dhe më shumë se 1% mbi nivelet e viteve 2016 dhe 2023, të cilat deri atëherë mbanin rekordet më të larta. Kjo rritje e konsiderueshme e lagështirës atmosferike ka ndikuar drejtpërdrejt në intensitetin e reshjeve dhe në shpeshtësinë e ngjarjeve ekstreme meteorologjike në vend.
Një analizë e 2024 si viti më i nxehtë në histori
Modelet mujore të temperaturës ofrojnë një pasqyrë të plotë për të kuptuar disa nga faktorët që bënë që viti 2024 të jetë më i nxehti i regjistruar. Gjysma e parë e vitit ishte veçanërisht e ngrohtë, me çdo muaj që regjistronte temperatura globale më të larta se i njëjti muaj në çdo vit të mëparshëm.
Faktori përcaktues në evoluimin e shumë treguesve kryesorë të klimës në vitin 2024 ka qenë rritja e temperaturës globale, e cila lidhet kryesisht me përqendrimin në rritje të gazeve serë (GHG) në atmosferë, pasojë e aktiviteteve njerëzore. Monitorimi i GS-ve ofron informacion për të mbështetur zbatimin e politikave zbutëse. Shkalla e rritjes së dyoksidit të karbonit ishte më e madhe se shkalla e vërejtur vitet e fundit.
Nga korriku e tutje, anomalitë e temperaturës globale mbetën dukshëm mbi mesataren. Gushti 2024 ishte po aq i ngrohtë sa gushti 2023, dhe muajt e tjerë nga korriku deri në dhjetor u renditën si të dytët më të ngrohtë në rekord, pas vitit 2023. Veçanërisht, 22 korriku shënoi ditën më të nxehtë të regjistruar ndonjëherë, me temperaturën globale që arriti në 17.16°C, sipas ERA5.
Në vendin tonë, muaji gusht, u karakterizua nga temperatura maksimale të ajrit me variancë nga 1°C deri në 7°C më të larta se zakonisht, duke qenë ndër më të lartat në rajonin e Mesdheut. Në shumë vende, temperatura maksimale ditore e kaloi vlerën 35°C për pjesën më të madhe të ditëve. Madje, në disa raste, ajo arrinte deri në 40°C
Temperaturat e larta të sipërfaqes së detit (SST) kanë qenë një nga shtytësit më të rëndësishëm pas prevalencës së temperaturave të larta globale në 2023 dhe 2024. Një nga faktorët pas këtyre SST-ve të larta ishte evolucioni i Lëkundjes Jugore të El Niño (ENSO). Pikërisht, ENSO arriti kulmin në dhjetor 2023 dhe vazhdoi të ndikojë në temperaturat globale në gjysmën e parë të vitit 2024.
Përgjatë 2024-ës, ngjarje ekstreme të motit u vëzhguan në mbarë botën, duke filluar nga stuhitë e forta dhe përmbytjet deri te valët e të nxehtit, thatësirat dhe zjarret. Frekuenca dhe intensiteti në rritje i ngjarjeve të tilla përbën një rrezik të konsiderueshëm për jetesën e njerëzve anembanë globit. Sasia totale e avullit të ujit në atmosferë arriti një rekord të lartë në vitin 2024, rreth 5% mbi mesataren 1991–2020, dukshëm më e lartë se në vitin 2023. Ky furnizim i bollshëm lagështie përforcoi potencialin për ngjarje ekstreme të reshjeve. Përveç kësaj, e kombinuar me temperaturat e larta të sipërfaqes së detit, ajo kontribuoi në zhvillimin e stuhive të mëdha, duke përfshirë ciklonet tropikale.
Periudhat e zgjatura të thatësisë në disa rajone krijuan kushte të favorshme për zjarre. Gjatë vitit 2024, numri total i zjarreve të regjistruara nè vendin tonë ishte 148, dhe sipërfaqja e prekur e djegur është rreth 44,523 hektarë, përfshirë pyje dhe tokë jo të pyllëzuar. Kulmi i sezonit ndodhi më 4 gusht, kur u shënua një djegie prej 18,297 hektarësh brenda një dite.
Burimi:
