Presidenti Trump nënshkroi të hënën urdhrin ekzekutiv për tërheqjen e ShBA-së nga Marrëveshja e Parisit për Klimën, duke rrezikuar përpjekjet globale për frenimin e ndryshimeve klimatike. Vendimi shkaktoi reagime të ashpra nga aleatët evropianë dhe udhëheqësit e biznesit amerikan, të cilët e shohin luftën ndaj ndryshimeve klimatike si prioritet global.
Veprimi i fundit i Presidentit Trump erdhi vetëm pak orë pas betimit të tij për mandatin e dytë dhe reflekton vendimin e mëparshëm të vitit 2017, kur ai njoftoi tërheqjen e SHBA-së nga Marrëveshja e Parisit. Kjo marrëveshje globale për klimën ka një objektiv të dyfishtë në lidhje me temperaturën globale: së pari, synon të kufizojë rritjen e temperaturës në 1.5 gradë Celsius mbi nivelet para-industriale. Në rast se ky objektiv nuk arrihet, marrëveshja parashikon një kufi maksimal prej 2 gradësh Celsius mbi nivelet para-industriale, për të parandaluar ndikimet më të rënda të ndryshimeve klimatike.
Kjo lëvizje ka pasoja të shumëfishta për politikën globale mjedisore. Së pari, ajo dobëson përpjekjet e përbashkëta ndërkombëtare në luftën kundër ngrohjes globale. Së dyti, vendimi krijon një distancë të mëtejshme mes SHBA-së dhe aleatëve të saj kryesorë, duke ndikuar në marrëdhëniet diplomatike. Për më tepër, ky vendim shënon një ndryshim të rëndësishëm në qasjen e politikës amerikane ndaj çështjeve klimatike dhe angazhimeve ndërkombëtare mjedisore.
Trump argumentoi se Marrëveshja e Parisit vendos barra të padrejta mbi ekonominë amerikane dhe tërhoqi SHBA-në nga ajo gjatë mandatit të tij të parë. SHBA u ribashkua zyrtarisht me Marrëveshjen nën drejtimin e Presidentit Joe Biden në vitin 2021. Megjithatë, Trump filloi përsëri procesin e tërheqjes duke nënshkruar një urdhër ekzekutiv vetëm disa orë pas marrjes së detyrës, gjatë një ceremonie në Capital One Arena. Gjatë fjalimit të tij, ai deklaroi se po tërhiqte menjëherë vendin nga “marrëveshja e padrejtë dhe e njëanshme klimatike e Parisit,” duke shtuar se SHBA nuk do të sabotojë industritë e saj ndërsa Kina ndot pa u ndëshkuar.
Kina, e cila është aktualisht emetuesi më i madh global i gazeve serrë, kryeson gjithashtu botën në përdorimin e energjisë së rinovueshme. Emetimet në SHBA janë ulur që nga mesi i viteve 2000, por vendi mbetet kontribuesi më i madh historik i emetimeve totale të dioksidit të karbonit. Lëvizja e Trump për t’u tërhequr nga Marrëveshja e Parisit nuk ishte e papritur, pasi fushata e tij kishte paralajmëruar për këtë veprim muaj më parë.
“ShBA-të janë ndër kontribuesit kryesorë të shkarkimeve të gazeve serrë, e për rrjedhojë nismat pro apo kundër politikave për klimën të qeverisë amerikane për këtë çështje kanë një ndikim të rëndësishëm global. Rikthimi në qëndrimin kundër pjesëmarrjes në Marrëveshjen e Parisit është demotivues për ambicien e vendeve në kontrollin e shkarkimeve dhe minimizimin e efekteve të ndryshimeve klimatike. Ai nxit më tej frenimin e qeverive dhe kompanive që e mbështesin ekonominë e tyre në shfrytëzimin e lëndëve fosile, të cilat edhe deri më tani kanë mundur të jenë të suksesshme në bllokimin e marrjes së përgjegjësive për të caktuar objektiva më ambicioze lidhur me shkarkimet. Dështimi i bisedimeve të Kombeve të Bashkuara për kufizimin e lëndëve plastike në Busan, Kore e Jugut në nëntor 2024, ishte pasojë e këtij qëndrimi prej një grupi të vogël vendesh.”
Shprehet Prof. Asoc. Dr. Mihallaq Qirjo për Klima Sot.
Trump formalizoi qëndrimin e tij duke dërguar një letër zyrtare në Kombet e Bashkuara, ku njoftonte vendimin për tërheqjen e Shteteve të Bashkuara nga marrëveshja klimatike e vitit 2015. Kjo marrëveshje, që konsiderohet gjerësisht si një pikë kthese në luftën kundër ndryshimeve klimatike, përcakton detyrime të qarta për të gjitha vendet anëtare. Në thelb të saj qëndron kërkesa që secili vend të vendosë objektiva konkrete për të ulur shkarkimet e gazeve serrë, të cilat prodhohen kryesisht nga djegia e lëndëve fosile, përfshirë qymyrin, naftën dhe gazin natyror.
Marrëveshja parashikon një mekanizëm dinamik për forcimin e objektivave mjedisore, duke vendosur vitin 2025 si afat përfundimtar për vendet anëtare që të paraqesin planet e tyre të reja kombëtare. Në një drejtim krejtësisht të kundërt me vendimin e Trump-it qëndron iniciativa e fundit e administratës së Presidentit Biden. Në muajin e kaluar, administrata Biden paraqiti një plan të guximshëm që synon një ulje drastike të shkarkimeve të gazeve serrë në Shtetet e Bashkuara, me një objektiv ambicioz për reduktimin e tyre me më shumë se 60% brenda vitit 2035.
Presidenti Trump ka shprehur kundërshtimin e tij të fortë ndaj Marrëveshjes së Parisit përmes urdhrit të ri ekzekutiv. Sipas tij, kjo marrëveshje, së bashku me disa të tjera ndërkombëtare, nuk përputhet me interesat amerikane. Trump argumenton se këto marrëveshje përdorin paratë e taksapaguesve amerikanë për të ndihmuar vende që, sipas vlerësimit të tij, as nuk e kërkojnë dhe as nuk e meritojnë një ndihmë të tillë.
Situata globale ka ndryshuar ndjeshëm që nga viti 2017. Ajo thekson se është krijuar një momentum i fortë ekonomik në drejtim të tranzicionit global mjedisor, një fushë ku SHBA ka qenë tradicionalisht udhëheqëse, por tani rrezikon të humbasë këtë pozicion. Kjo mbështetet nga parashikimet e Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë, e cila projekton një rritje të trefishte të tregut global për teknologjitë e energjisë së pastër, duke arritur vlerën e 2 trilion dollarëve deri në 2035.
“Përvoja e vitit 2017, me tërheqjen e parë në presidencën e 45-të të Trump-it, nxori në pah edhe një anë tjetër: shumë shtete të ShBA-së, me nismën e tyre, vijuan politikat dhe veprimet pro klimës, pavarësisht qëndrimit federal për këtë çështje. Opinioni amerikan dhe ai botëror që punon për një mjedis më të pastër, të shëndetshëm dhe të sigurt do të krijojë masën e duhur për të orientuar përpjekjet advokuese pro klimës, përmes shembujve konkretë, qofshin afër apo larg Kapitolit dhe Shtëpisë së Bardhë”
Thotë Prof. Asoc. Dr. Mihallaq Qirjo
Temperatura globale është rritur me rreth 1.3 gradë Celsius krahasuar me periudhën e mesit të viteve 1800, dhe viti i kaluar është konfirmuar si më i ngrohti i regjistruar nga shumica e agjencive klimatike. Procesi i tërheqjes nga Marrëveshja e Parisit kërkon një vit për të hyrë në fuqi. Tërheqja e mëparshme e udhëhequr nga Donald Trump hyri në fuqi një ditë pas zgjedhjeve presidenciale të vitit 2020.
Prof. Asoc. Dr. Mihallaq Qirjo thotë se vetë ShBA-të po përballen prej shumë ditësh me pasoja katastrofike prej zjarreve në rajonin e Los Anxhelesit. Mesa duket, thirrjet populiste për një ekonomi më të fortë, të ndërtuar mbi profilin tradicional të zhvillimit ku mjedisi shihet si faktor pengues, nuk marrin parasysh ndryshimet klimatike si shkakun kryesor të këtyre pasojave. Ky vendim i lidhur me klimën shkon paralelisht me heqjen dorë edhe nga politika të tjera të zhvillimit të gjelbër, që është tregues i një qëndrimi të qartë dekurajues për nismat mjedisore në tërësi.
Megjithatë, asnjë vend tjetër nuk e ndoqi SHBA-në në këtë veprim, dhe shumë vende, investitorë, biznese, guvernatorë dhe kryetarë bashkish rinovuan angazhimin e tyre për të luftuar ndryshimet klimatike. Ekspertët shprehën shqetësimin për humbjen e lidershipit të SHBA-së në përpjekjet globale, ndërsa ngjarjet ekstreme të motit si thatësirat, përmbytjet dhe uraganet janë bërë më të shpeshta.
Sipas Trump, në vend që të bashkohen me një marrëveshje globale, vendet e tjera duhet të ndjekin modelin e Shteteve të Bashkuara, të cilat, sipas tij, kanë një rekord të suksesshëm në avancimin e objektivave ekonomike dhe mjedisore.
Laurence Tubiana, CEO i Fondacionit Evropian për Klimën dhe një nga arkitektet kryesore të Marrëveshjes së Parisit, e quajti tërheqjen e SHBA-së për të ardhur keq, por vuri në dukje se veprimi ndërkombëtar për klimën ka qenë elastik dhe më i fortë se politikat e ndonjë vendi të vetëm. Ajo theksoi se ky moment duhet të shërbejë si një thirrje zgjimi për të reformuar sistemin dhe për të vendosur ata më të prekurit nga kriza klimatike në qendër të qeverisjes globale.
Burimet:
Prof Asoc. Dr. Mihallaq Qirjo, profesor i asociuar me formim shkencor si ekolog pranë Departamentit të Biologjisë, të FShN, në Universitetin e Tiranës
https://apnews.com/article/trump-paris-agreement-climate-change-788907bb89fe307a964be757313cdfb0
