Gjitarët luajnë rol thelbësor (roli pré-grabitqar, të shpërndarjes sё farave) në çdo ekosistem ku ato jetojnë. Ata janë veçanërisht të rëndësishëm për mbajtjen e shërbimeve dhe funksioneve të ndërlidhura mes tyre, pёr rrjedhojë nё ruajtjen e qëndrueshmërisë së një ekosistemi.
Sipas një studimi qё vëzhgoi praninë e gjitarëve të vegjël në zonat e mbrojtura tё vendit, llojet e identifikuara tё gjitarëve të vegjël ishin 23. Konkretisht, në Korab-Koritnik u identifikuan 11-14 lloje, në Divjakë-Karavasta u identifikuan 9 lloje, në Lëpushë-Vermosh, 7–9 lloje, Bredhi i Hotovës, 7 lloje dhe Llogara-Karaburun 7 lloje.
Në vazhdën e studimeve të mëparshme kryer nga studiues shqiptarë dhe të huaj, llojet e identifikuara në vendin tonë, tё gjitarëve tё vegjël janё 31.
Ndёrsa problemet qё lidhen me ruajtjen e gjitarëve në vendin tonë, sa vijnё e shtohen, autorët theksojnё nevojën e ruajtjes së tyre, veçanërisht tё llojeve endemike të Ballkanit. Këto specie, si në Shqipëri ashtu edhe kudo në botë, përballen me probleme të ndryshme sic janё; degradimi ose shkatërrimi i habitateve dhe pasojat e ndryshimeve klimatike qё vijnë e shtohen.
I njëjti fakt vihet në dukje edhe nga një studim tjetër, i cili tenton tё bёjё njё vlerёsim tё rrezikut nga klima ndaj gjitarëve në Evropë. Konkretisht, rreziku i ndryshimeve klimatike ndaj biodiversitetit vlerësohet duke parashikuar zonat që do të jenë klimatikisht të përshtatshme pёr tё jetuar në të ardhmen, si dhe duke matur distancën/zhvendosjen që specieve do u duhet të përshkojnë për të arritur në këto vende. Ky proces shërben edhe si një tregues i aftësisë së gjitarëve për tu përshtatur dhe evoluar në kohë, apo për të kolonizuar habitate të reja qё nuk kërcënohen nga ndryshimet klimatike.
Vlerësimi i rrezikut nga klima është i rëndësishëm për studiuesit, sepse ndihmon në përpilimin dhe përcaktimin e statusit të gjitarëve qё gjenden në Listën e Kuqe të Llojeve (European IUCN Red List).
Studimi i mësipërm tregon se 47% e gjitarëve në Evropë kërcënohen nga pasojat e ndryshimeve klimatike dhe se tiparet e tyre, nuk mundësojnë përshtatjen me habitate të reja. Sipas studiuesve, llojet mё tё rrezikuara nga ndryshimet klimatike, nuk janё shёnuar me rrezik tё zhdukjes, në Listë. Për këtë arsye, përfshirja e tyre në listë dhe përcaktimi i duhur i statusit duhen rishikuar.
Theksojmë se identifikimi në të ardhmen i habitateve të përshtatshme klimatikisht bashkё me njohjen e aftësisё sё llojeve pёr tu përshtatur, mund të ndihmojë në ruajtjen e këtyre gjallesave, si në territorin e vendit tonë, por edhe më gjerë.
Autor: Prof. Dr. Ferdinand Bego; Dr. Enerit Saçdanaku
