Koha kur ndodhin ngjarjet fenologjike është e lidhur ngushtë me faktorë të ndryshëm klimatikë, ku përfshihen temperatura e ajrit dhe e tokës, reshjet, rrezatimi diellor, evapotranspirimin, kohëzgjatja e ditës, mbulesa e dëborës, etj.
Vëzhgimet fenologjike janë thelbësore për shumë aspekte në bujqësi. Njohuritë lidhur me marrëdhëniet bimë-mot, mund të përmirësojnë menaxhimin e të mbjellave dhe shoqërohen për pasojë me cilësi më të lartë dhe më të qëndrueshme të prodhimeve.
Ky studim ka për qëllim vlerësimin e ndikimit të temperaturave dhe të kushteve klimatike në përgjithësi, të cilat ndërveprojnë me fazat fenologjike të kultivimit të kultivarit “Visoka” të lajthisë. Për tre vite, u vëzhguan tre zona të ndryshme të Shqipërisë, ku aktualisht kultivohet ky kultivar i lajthisë. Pogradeci, Mati dhe Ballshi, që janë tre zonat e marra në studim, vendosen në gjerësi të ndryshme gjeografike dhe paraqesin kushte të ndryshme klimatike.
Pas grumbullimit dhe më tej përpunimit të të dhënave studiuesit arritën në dy përfundime kryesore:
- U konfirmua se feno-fazat e bimëve të lajthisë janë të ndikuara ndjeshëm nga temperaturat minimale dhe ato mesatare të stinës së ftohtë.
- Gjithashtu, u vërejt se kultivari Visoka i lajthisë, vonon procesin e lulëzimit sipas temperaturave të zonës. Më konkretisht, një ndryshim i temperaturave mesatare me -6.7oC vonon procesin e lulëzimit me 36 ditë, ndërsa një ndryshim prej -7oC vonon këtë proces me 42 ditë.
Për këtë arsye, ky kultivar ka zhvilluar një lloj mekanizmi vetëmbrojtjeje në zonat më të ftohta, i cili e shtyn procesin e lulëzimit duke shmangur kështu dëmtimin e luleve të reja. Mekanizëm ose një përshtatje që kjo bimë ka pësuar, kundrejt kushteve të ndryshme të klimës, e cila rrjedhimisht ndikon edhe në prodhimtarinë e saj.
Autor: Prof.Dr. Bari Hodaj; Prof. Dr. Petrit Rama
