Të dhënat tregojnë se janari 2025 theu rekordin e temperaturës që u vendos janarin e vitit 2024. Kjo ishte veçanërisht befasuese sepse fenomeni El Niño është dobësuar, gjë që normalisht do të sillte temperatura pak më të ulëta. Por realiteti ishte ndryshe, temperaturat ishin rreth 0.1°C më të larta se janari 2024.
Është shqetësuese të vërehet se që nga mesi i vitit 2023, temperaturat kanë qenë vazhdimisht rreth 0.2°C më të larta se parashikimet e shkencëtarëve. Edhe pse dihet se ngrohja globale shkaktohet nga shkarkimet e gazeve serë nga aktivitetet njerëzore, veçanërisht djegia e lëndëve djegëse fosile, shkencëtarët ende nuk mund të shpjegojnë plotësisht pse temperaturat e janarit ishin më të larta.
Janari i këtij viti solli një tjetër rekord në temperaturat globale, duke thyer parashikimet e shkencëtarëve dhe duke ngritur pyetje të reja mbi ndryshimeve klimatike. Sipas shërbimit klimatik europian Copernicus, temperaturat ishin 1.75°C më të larta se ato të fundit të shekullit të 19-të, para se aktiviteti njerëzor të fillonte të ndikonte ndjeshëm në klimën e planetit.
Ajo që e bën këtë rekord edhe më të pazakontë është se vjen në një periudhë kur pritej një ftohje relative. Vitin e kaluar, temperaturat e larta u shpjeguan pjesërisht nga fenomeni El Niño, një fenomen natyror i motit ku ujërat sipërfaqësore të ngrohta në Paqësorin lindor tropikal çlirojnë nxehtësi shtesë në atmosferë.
Këtë vit situata është ndryshe. Grupi shkencor amerikan NOAA ka konfirmuar se po zhvillohen kushte të La Niña-s, një fenomen që zakonisht sjell temperatura më të ulëta globale. Edhe pse La Niña aktualisht është e dobët dhe efektet e saj mund të kërkojnë disa muaj për t’u manifestuar plotësisht, pritshmëritë ishin për një janar më të freskët.
Shkencëtarët tani po punojnë për të kuptuar elementët e tjerë që po ndikojnë në këto temperatura rekord. Ngrohja e vazhdueshme e planetit nga shkarkimet e gazeve serë mbetet faktori kryesor, por ekspertët pranojnë se ka aspekte të tjera që ende nuk kuptohen plotësisht në këtë rritje të paprecedentë të temperaturave.
Kjo vazhdimësi e temperaturave rekord që nga mesi i vitit 2023 po i bën shkencëtarët të rishikojnë modelet e tyre klimatike dhe të vlerësojnë nëse po hyjmë në një fazë të re të ndryshimeve klimatike, më të shpejtë nga sa ishte parashikuar fillimisht.
Temperatura rekord në janar 2025 ka hutuar shkencëtarët, duke sfiduar parashikimet dhe njohuritë e deritanishme mbi ndryshimet klimatike. Ekspertët po përpiqen të zbulojnë arsyet pas këtij fenomeni të papritur.
Një nga teoritë kryesore lidhet me sjelljen e pazakontë të oqeaneve. Fenomeni El Niño i viteve 2023-24, edhe pse jo veçanërisht i fortë, erdhi pas një periudhe jashtëzakonisht të gjatë të La Niña-s (2020-2023). Shkencëtarët dyshojnë se kjo mund të ketë shkaktuar një efekt “heqje kapaku”, duke lejuar çlirimin e nxehtësisë së grumbulluar në oqeane.
Megjithatë, kjo teori nuk shpjegon plotësisht pse temperaturat vazhdojnë të jenë kaq të larta pothuajse një vit pas përfundimit të El Niño-s. Ekspertët po përballen me një sfidë të re në kuptimin e dinamikave të ndryshimeve klimatike.
Këto zhvillime të papritura po i detyrojnë shkencëtarët të rishikojnë modelet e tyre të parashikimit dhe të thellojnë kërkimet për të kuptuar më mirë ndërveprimin kompleks midis oqeaneve, atmosferës dhe ngrohjes globale.
Ndërsa shkencëtarët vazhdojnë të jenë të befasuar nga temperaturat rekord të janarit 2025, po dalin në pah disa shpjegime të mundshme për këtë fenomen. Ekspertët po shqyrtojnë veçanërisht rolin e oqeaneve dhe ndryshimet në përbërjen e atmosferës.
Teoria e parë, që lidhet me efektin e zgjatur të El Niño-s, po humbet besueshmërinë me kalimin e kohës. Një mundësi tjetër e lidh me ndryshime themelore në sjelljen e oqeaneve. Temperaturat veçanërisht të larta të detit në shumë rajone të botës po monitorohen me kujdes, pasi kanë ndikim të drejtpërdrejtë në temperaturat e ajrit. Por një shpjegim i tretë po fiton terren mes ekspertëve: rënia e aerosoleve në atmosferë. Këto grimca të vogla historikisht kanë luajtur një rol të rëndësishëm në frenimin e ngrohjes globale duke formuar re të shndritshme që reflektojnë energjinë e diellit në hapësirë.
Reduktimi i ndotjes nga transporti detar dhe industria kineze, si pjesë e përpjekjeve për të pastruar ajrin, ka ulur ndjeshëm numrin e aerosoleve. Kjo ka çuar në një ulje të efektit ftohës që ato ofronin, duke lejuar që ngrohja nga gazet serrë të shfaqet më plotësisht.
Ekspertët theksojnë se kombinimi i këtyre faktorëve, ndryshimet në sjelljen e oqeaneve dhe rënia e aerosoleve mund të shpjegojë pjesërisht pse temperaturat po thyejnë rekorde të papritura, pavarësisht parashikimeve fillestare për një janar më të freskët.
Ndërsa bota përballet me një rritje alarmante të temperaturave, shumica e shkencëtarëve mbeten të pavendosur nëse kjo tendencë është një fenomen i përkohshëm apo shënon fillimin e një përshpejtimi të ngrohjes globale përtej pritshmërive të mëparshme. Nëse skenari më i keq rezulton të jetë i vërtetë, kjo mund të nënkuptojë se ndikimi i ndryshimeve klimatike do të jetë edhe më i madh se sa është menduar deri tani.
Muajt e ardhshëm pritet të jenë vendimtarë për të kuptuar nëse “nxehtësia shtesë” e viteve të fundit është thjesht një anomali e përkohshme apo një tregues i një faze të re të krizës klimatike. Pavarësisht parashikimeve që viti 2025 mund të jetë disi më i freskët se 2023 dhe 2024, vala e fundit e të nxehtit ka vënë në pikëpyetje këto pritshmëri.
Sidoqoftë, një gjë mbetet e sigurt: rekorde të reja temperaturash do të vazhdojnë të thyhen, herët a vonë, ndërsa aktivitetet njerëzore vazhdojnë të kontribuojnë në ngrohjen globale. Me kalimin e kohës, viti 2025 ka gjasa të konsiderohet si një nga vitet më të freskëta.
Burimi:
