Vala e dytë e të nxehtit për verën meteorologjike 2024

Një valë e fortë dhe e zgjatur e të nxehtit po prek Evropën Lindore dhe Ballkanin me temperatura që kalojnë 40-42°C. Temperatura maksimale për 7 ditët e ardhshme pritet të kalojnë 10-12°C mbi vlerën mesatare të periudhës 1991-2020 në shumë zona të Ballkanit përfshirë edhe Shqipërinë. Pritet të thyhen rekordet mujore por edhe absolute të temperaturave në 10 ditët e ardhshme.

Edhe pse ende nuk ka kaluar gjysma e parë e verës, jemi duke u përballur me valën e dytë të nxehtë për verën meteorologjike 2024. Në këtë pesëvjeçar të fundit, në krahasim me periudhën 30-vjeçare 1960-1990, temperaturat janë më të larta me 1-2 gradë, duke treguar një rritje të temperaturave mesatare. Vërehet gjithashtu një rritje e ekstremeve absolute, si temperaturave maksimale ashtu dhe minimale. Nëse i referohemi periudhës së verës së këtij pesëvjeçari, jemi 3-5 gradë më lart në temperaturë krahasuar me periudhën 30-vjeçare. Temperaturat e natës janë 1.6 gradë mbi normën e periudhës 30-vjeçare 1960-1990.

Janë shtuar netët tropikale, ku temperaturat qëndrojnë mbi 20 gradë. Vala e parë e nxehtë e këtij viti preku jo vetëm vendin tonë, por edhe gjithë Ballkanin dhe Evropën Juglindore me temperatura shumë të larta. Më problematike se maksimumet e ditës ishin temperaturat minimale të natës, të cilat qëndronin mbi 20 gradë. Kjo situatë shoqërohet me një sërë problemesh shëndetësore, pasi prish komfortin dhe rutinën e përditshme. Duke qenë se nata konsiderohet si periudha e qetësisë së trupit, ky fenomen nuk i jep kohë organizmit të pushojë.

Një valë e fortë dhe e zgjatur e të nxehtit po prek Evropën Lindore dhe Ballkanin me temperatura që kalojnë 40-42°C. Temperatura maksimale për 7 ditët e ardhshme pritet të kalojë 42-44°C (10-12°C mbi vlerën mesatare të periudhës 1991-2020) në shumë zona të Ballkanit përfshirë edhe Shqipërinë. Rekordet mujore por edhe absolute të temperaturave pritet të thyhen në 10 ditët e ardhshme.

Përveç temperaturave shumë të larta maksimale në mesditë, temperaturat e larta pritet të qëndrojnë edhe gjatë natës, ku në shumë zona dhe veçanërisht në qendrat e mëdha urbane temperatura nuk pritet të bjerë nën 28-30°C, duke shënuar rritje. Një barrë e rëndë kryesisht për grupet vulnerabël të popullsisë.

Sipas rezultateve të parashikimeve mujore nga Climate Watch Advisory, priten temperatura mbi normalen në pjesë të rajonit lindor të Mesdheut ku bën pjesë dhe vendi ynë, gjatë katër javëve të ardhshme të muajit korrik. Anomalitë javore do të jenë midis +1 °C dhe +6 °C. Temperaturat maksimale ditore do të kalojnë herë pas here 35–40 °C në disa vende. Probabilitetet për temperatura mbi normalen janë mbi 90% për javën e parë dhe 80-90% nga java e dytë deri në të katërtën. Si pasojë, ekziston një rrezik në rritje i stresit nga nxehtësia dhe zjarreve në pyje.

Disa të dhëna krahasuese të muajit korrik në 60 vitet e fundit
Muaji korrik i vitit që lamë pas shënoi thyerje rekordesh në lidhje me temperaturat e ajrit. Në shkallë globale, vlerat e temperaturave mesatare të ajrit për këtë muaj ishin 0.72ºC më të larta se norma 1991-2020, si dhe 0.3ºC më të larta se muaji korrik më i ngrohtë i mëparshëm, ai i vitit 2019.
Në lidhje me ecurinë ndër vite të këtij treguesi, me ditët me temperatura mbi pragun 35°C për vendmatjen meteorologjike të Tiranës, në figurën më poshtë, paraqiten të dhënat për periudhën nga viti 2002 deri në vitin 2023 për muajin korrik. Në vitet e fundit shihet një qëndrueshmëri e vlerave të rritura të këtij treguesi.

Më datën 18 korrik të vitit 1973, në vendmatjen e Tiranës (Qytet), e ndodhur pothuajse në qendër të kryeqytetit (400 metra larg) dhe me rreth 150 mijë banorë, si dhe 2100 m larg vendmatjes së Tiranës (Observator) (1700 m nga qendra e qytetit), paraqitur dhe në figurën, është shënuar vlera e temperaturës maksimale të ajrit prej 41.3ºC. Ndërsa në atë të Tiranës (Obs.) vlera ishte 41.5ºC, me një ndryshim të vogël prej 0.2ºC.

Përgjithësisht, nga studimet rezulton se për shkak të efektit të “Ishullit Urban” në qytetet e mëdha me rreth 1 milion banorë shënohet një vlerë anomalie dhe rritje në temperaturat e ajrit me rreth +1ºC deri +3ºC më të larta se mjediset pranë. Vlerat mesatare mujore të temperaturave minimale për disa vendmatje meteorologjike të Shqipërisë për muajin korrik 2023 evidentojnë faktin e një anomalie prej +2.1ºC kundrejt vlerave mesatare shumëvjeçare të periudhës 1961-1990.

Pemët punojnë në heshtje për planetin
Por sa ndryshim bëjnë pemët? Studimet tregojnë se temperatura në zonat urbane mund të ndryshojë nga 8-11° midis lagjeve më të nxehta dhe më të ftohta dhe shumica e këtij ndryshimi është për shkak të ndryshimeve në mbulesën e pemëve dhe hapësirën e gjelbër. Ndërsa valët e të nxehtit bëhen më të shpeshta dhe intensive, një rritje prej 8° mund të jetë ndryshimi midis jetës dhe vdekjes. Sëmundjet e lidhura me nxehtësinë si goditja e nxehtësisë dhe dehidrimi paraqesin një kërcënim serioz për popullatat e cenueshme si të moshuarit dhe fëmijët.

Natyra mund të jetë aleati ynë për t’i ndihmuar njerëzit të përshtaten me një klimë gjithnjë e më jomikpritëse. Ne duhet të rimendojmë se si i zhvillojmë qytetet tona dhe mjedisin e ku kemi ndërtuar. Kjo nuk ka të bëjë vetëm me mbjelljen e më shumë pemëve, por me integrimin e zgjidhjeve të bazuara në natyrë në planifikimin tonë urban.

Ky proces përfshin disa hapa të dukshëm, si krijimi i më shumë parqeve dhe kopshteve të komunitetit, por gjithashtu përfshin metoda novatore si çatitë dhe muret e gjelbërta. Këto struktura, të cilat janë pjesërisht ose plotësisht të mbuluara me bimësi, ofrojnë disa përfitime: ndihmojnë në filtrimin e ndotësve, përmirësojnë izolimin e ndërtesave, ulin kostot e energjisë.

Burimi:

Prof. Dr. Petrit Zorba përgjegjës i departamentit të Klimës dhe Mjedisit në IGJEUM (Instituti i Gjeoshkencave, Energjisë, Ujit dhe Mjedisit)

Ing. Anira GJONI eksperte në Departamentin e Meteorologjisë – IGEO

https://www.geo.edu.al/Services/Department_of_Meteorology/Monthly_Climatic_Bulletin